Πρώτη φορά στο σχολείο, εν μέσω πανδημίας! Για γονείς παιδιών Α΄ δημοτικού!

Γράφει: Ρείζοπούλου Ιωάννα, Οικογενειακή Ψυχολόγος

Οι γονείς των παιδιών της α΄ δημοτικού αγωνιούν για την μετάβαση των παιδιών τους στο δημοτικό σχολείο, φέτος, περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Ούτως ή άλλως η πρώτη εγγραφή στο δημοτικό σχολείο αποτελεί ορόσημο για όλη την οικογένεια. Αλλά αυτή η σχολική χρονιά είναι ιδιαίτερη και μοναδική καθώς προστίθεται και η αγωνία της διαχείρισης και προστασίας όλης της εκπαιδευτικής κοινότητας από τον κορωνοϊό. Οπότε τα συναισθήματα των γονέων είναι συγκεχυμένα και οι γονείς των μικρών μαθητών, ενδεχομένως να αντιμετωπίζουν διλήμματα.

Πόσο έτοιμος/ η είμαι ως γονέας να αυτονομήσω το παιδί μου;

Μπορώ να αντιμετωπίσω το νέο ξεκίνημα με κατανόηση και αισιοδοξία; Ή μήπως φοβάμαι και γίνομαι πιο προστατευτικός από ποτέ, λόγω των ειδικών συνθηκών που βιώνει όλη η ανθρωπότητα;

Είναι απόλυτα κατανοητές αυτές οι αγωνίες των γονέων και δεν υπάρχει μια σαφής απάντηση, καθώς κάθε οικογενειακό σύστημα είναι μοναδικό, με εξατομικευμένες συνθήκες σχέσεων και παραμέτρων.

Οι γονείς, ωστόσο χρειάζεται να έχουν υπόψη τα άπειρα ευεργετικά οφέλη του σχολείου και να καταφέρουν να προετοιμάσουν τα παιδιά ώστε να φοιτήσουν στο δημοτικό σχολείο με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Η φοίτηση στο σχολείο, μέσα από τις σχέσεις αλληλεπίδρασης με συμμαθητές και εκπαιδευτικούς, συνδράμει στην προστασία της ψυχικής υγείας των παιδιών, τονίζοντας περισσότερο την ψυχοσυναισθηματική διάσταση της μαθησιακής διαδικασίας. Στο σχολείο, πέρα από απόκτηση γνώσεων, οι μαθητές κοινωνικοποιούνται, καλλιεργούν τις διαπροσωπικές τους σχέσεις, μαθαίνουν τον τρόπο να κάνουν φίλους, να συνεργάζονται και περνούν δημιουργικά τον χρόνο τους. Τα παιδιά στο σχολείο είναι ευτυχισμένα και πιο ολοκληρωμένα.

Έτσι αποτρέπονται πολλά προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως πολύωρη ενασχόληση με το διαδίκτυο, καθιστική και μονότονη ζωή, απομόνωση, σχολική άρνηση, παιδική κατάθλιψη κ.α.

Σύμφωνα με τους ψυχολόγους H. Omer & R. Omer «Κατά την διάρκεια μια κρίσης χρειάζεται να επιδιώκουμε τη διατήρηση και την αποκατάσταση της λειτουργικής, διαπροσωπικής και προσωπικής συνέχειας σε ατομικό, οικογενειακό και κοινοτικό επίπεδο». Κι αυτές οι “συνέχειες” αποκαθίστανται μέσω της επανασύνδεσης των μαθητών με την σχολική ζωή.

         Τα παιδιά αποκτούν και πάλι την ιδιότητα του μαθητή και την αίσθηση ταυτότητας. Επιστρέφουν σε μια κανονικότητα διαμορφώνοντας ένα δομημένο, καθημερινό πρόγραμμα με ρυθμό και νόημα. Επιστρέφουν σε παλιές καλές συνήθειες κι ευχάριστες ρουτίνες που τους δίνουν προβλεψιμότητα και επομένως αίσθηση ασφάλειας και σταθερότητας. Αλληλεπιδρούν και πάλι με τις ομάδες των συνομηλίκων τους, καθώς επανασυνδέονται με την ευρύτερη σχολική κοινότητα. Έτσι ενδυναμώνεται ο συναισθηματικός δεσμός μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτικών.

         Έτσι γίνεται απόλυτα κατανοητό ότι, αν ο γονιός νιώθει αμφιθυμικά συναισθήματα για την φοίτηση του παιδιού του στο σχολείο, αν δηλαδή φοβάται ή δυσκολεύεται να αποχωριστεί το παιδί του, εκείνο το διαισθάνεται και ενδεχομένως να επιδείξει άγχος, δυσκολίες προσαρμογής κι έλλειψη συνεργασίας.

          Πέρα από την γονεϊκή στάση, άλλοι παράγοντες που καθορίζουν την ομαλότητα της μετάβασης από το σπίτι στο σχολείο είναι η ηλικία του παιδιού, το αν εμφάνισε ή όχι άγχος αποχωρισμού από τους γονείς του σε προηγούμενα σχολικά περιβάλλοντα, η προσωπικότητά του και οι γενικότερες συνθήκες του οικογενειακού περιβάλλοντος (π.χ. πρόσφατη γέννηση άλλου παιδιού, εργασιακή αλλαγή, διαζύγιο, πένθος, κ.α). Άλλος ένας επιβαρυντικός παράγοντας είναι οι επιβεβλημένες συνθήκες προστασίας που θα πρέπει να τηρούνται από όλα τα μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας.

Ένα παιδί που είναι έτοιμο να πάει στην Α΄ δημοτικού δεν χρειάζεται να διαθέτει ακαδημαϊκές γνώσεις. Πιο σημαντική είναι η ψυχοσυναισθηματική του ανάπτυξη τη δεδομένη χρονική στιγμή, ώστε το παιδί να ξεκινήσει ομαλά το σχολείο. Πιο συγκεκριμένα, παιδιά που έχουν αναπτύξει ασφαλή συναισθηματικό δεσμό με τους γονείς τους, νιώθουν ασφάλεια και καταφέρνουν να επιδείξουν εμπιστοσύνη όταν εκτίθενται σε νέα περιβάλλοντα. Έτσι, δείχνουν ευελιξία και προσαρμοστικότητα στο νέο σχολικό περιβάλλον διαμορφώνοντας μια θετική στάση απέναντι σε αυτό.

         Επίσης είναι σημαντικό το παιδί, ξεκινώντας το δημοτικό να έχει μάθει να αυτοεξυπηρετείται πλήρως και να είναι αυτόνομο. Δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης (π.χ. σωστό πλύσιμο των χεριών) διδάσκονται τα παιδιά σε όλη τη διάρκεια του νηπιαγωγείου αλλά παράλληλα οφείλει να τις καλλιεργεί συνεχώς και η οικογένεια, αναθέτοντας ευθύνες κατάλληλες για την ηλικία του παιδιού. Το ίδιο συμβαίνει και με την έννοια της αυτονομίας: ο γονιός καλείται να σταματήσει να κάνει για το παιδί του ό,τι μπορεί να κάνει το ίδιο μόνο του. Έτσι, του διδάσκει την υπευθυνότητα και του μαθαίνει να βασίζεται στις δικές του δυνάμεις.

          Άλλες χρήσιμες δεξιότητες για την έναρξη του δημοτικού είναι να μπορεί το παιδί να κάθεται σε μια καρέκλα για ένα εύλογο χρονικό διάστημα, συγκεντρωμένο   ακολουθώντας οδηγίες και κανόνες. Επίσης, οι γονείς οφείλουν να θέτουν όρια στις επιθυμίες των παιδιών τους, γιατί έτσι τους διδάσκουν την αντοχή στην ματαίωση. Οι γονείς παράλληλα καλλιεργούν τις κοινωνικές δεξιότητες των παιδιών τους, με το να τους μαθαίνουν κανόνες καλής συμπεριφοράς, καλώντας φίλους στο σπίτι, διδάσκοντας έτσι γραπτούς κι άγραφους κανόνες της επικοινωνίας και της φιλικότητας. Σε αυτές τις διεργασίες βοηθά το παιχνίδι, π.χ. μέσα από επιτραπέζια παιχνίδια δείχνεις στο μικρό παιδί πώς να συνεργάζεται με συνομηλίκους του, πώς να περιμένει τη σειρά του και πολλά άλλα. Είναι πολύτιμο μάθημα ζωής για τα παιδιά να μάθουν να συνυπάρχουν αρμονικά με άλλα παιδιά ώστε να ξεπερνούν σταδιακά την φάση του εγωκεντρισμού.

Οι γονείς των παιδιών της Α΄ δημοτικού καλούνται λοιπόν, αυτή την χρονική εποχή να υποστηρίξουν το παιδί τους, ώστε να βιώσει το λιγότερο δυνατό άγχος κατά την μετάβαση από το πιο τρυφερό πλαίσιο του νηπιαγωγείου στο “μεγάλο σχολείο”. Ορίστε μερικοί τρόποι διευκόλυνσης της διαδικασίας:

Πρακτικές οδηγίες για τους γονείς:

• Η προετοιμασία για το σχολείο πρέπει να γίνεται με ενθουσιώδη διάθεση. Τα παιδιά χαίρονται όταν επιλέγουν τα ίδια τα σχολικά τους είδη.
• Κατά τον ίδιο τρόπο οι γονείς οργανώνουν μαζί με το παιδί το δωμάτιο, τη βιβλιοθήκη και   τον χώρο μελέτης του. Έτσι του δίνουν δομή κι οργάνωση.
• Μια επίσκεψη στο κτίριο του νέου σχολείου, πριν την ημέρα του Αγιασμού, είναι πάντα βοηθητική και εξοικειώνει το παιδί με το άγνωστο περιβάλλον, καταρρίπτοντας τους φόβους του.
• Συζητώντας με το παιδί για την φοίτησή του στο δημοτικό είναι χρήσιμο οι γονείς να μοιράζονται μαζί του τις δικές τους σχολικές αναμνήσεις καθώς και να περιγράφουν με ζωντάνια τα συναρπαστικά πράγματα που πρόκειται να συμβούν στο σχολείο, τηρώντας ειλικρινή αλλά συνάμα αισιόδοξη στάση.
• Καλό θα ήταν οι γονείς να ενθαρρύνουν την συναισθηματική έκφραση των παιδιών, τόσο πριν την έναρξη του όσο και μετά το πέρας του σχολείου, για να μοιράζονται εμπειρίες και να μπορούν να συμμετέχουν στη ζωή του παιδιού τους. Έτσι καλλιεργείται η ενσυναίσθηση και το παιδί νιώθει ότι το καταλαβαίνουν και το αποδέχονται.
• Είναι άκρως βοηθητικό το παιδί να έχει εξασφαλίζει επαρκείς ώρες ύπνου, ώστε να καταφέρνει να ξυπνάει εύκολα και να ετοιμάζεται γρήγορα για να πηγαίνει καθημερινά με κέφι στο σχολείο. Ο ξεκούραστος εγκέφαλος αποδίδει καλύτερα.

• Είναι χρήσιμο να διατηρηθεί ένας καλός δίαυλος επικοινωνίας οικογένειας – σχολείου, ειδικά τις πρώτες εβδομάδες, για ανταλλαγή πληροφοριών σε σχέση με το παιδί, ώστε να γεφυρώνονται τα δυο ξεχωριστά περιβάλλοντα. Ο γονιός οφείλει να δείχνει σεβασμό στους εκπαιδευτικούς του παιδιού του και να απευθύνεται σε αυτούς πάντα με θετικό κι ευγενικό τρόπο.

• Μερικές εβδομάδες μετά την προσαρμογή, είναι καλή ιδέα, να βοηθήσει ο γονιός στην κοινωνικοποίηση του παιδιού του, καλώντας συμμαθητές του στο σπίτι, ή οργανώνοντας κοινές οικογενειακές δράσεις, τηρώντας πάντα τα απαραίτητα μέτρια ατομικής και συλλογικής προστασίας. Με αυτό τον τρόπο, ο γονιός βοηθά στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων και του διδάσκει τρόπους συνεργασίας με συνομηλίκους του, απαραίτητο στάδιο ωρίμανσης!

Οδηγίες για τις ειδικές συνθήκες της πανδημίας:

• Για την ψυχική ευημερία των παιδιών, οι γονείς να αποφεύγουν να μοιράζονται όλες τις ενήλικες ανησυχίες τους σχετικά με την εξάπλωση της πανδημίας, ειδικά στα μικρά παιδιά. Συνίσταται οι γονείς να φιλτράρουν την έκθεση των παιδιών στα μέσα, μαζικής ενημέρωσης, ώστε να προστατεύονται τα παιδιά από την εισροή αγχογόνων πληροφοριών.
• Ωστόσο, στο πλαίσιο προετοιμασίας, οι γονείς θα πρέπει να επεξηγήσουν με απλά και κατανοητά για την ηλικία τους λόγια και να εκπαιδεύσουν τα παιδιά τους στους κανόνες ατομικής υγιεινής και προστασίας που είναι επιβεβλημένοι φέτος, εν έτει 2021 λόγω του κορωνοϊού. Να μιλήσουν στα παιδιά τους για ποιους λόγους θα πρέπει να φοράνε μάσκα, με ποιο τρόπο και γενικά για τις κοινωνικές αποστάσεις που χρειάζεται να τηρούνται. Να μιλήσουν για τον διαφορετικό τρόπο που θα γίνονται τα διαλείμματα, για το πως μπορούν να δείχνουν φιλικά προς άλλα παιδιά αλλά με ασφαλές τρόπο.
• Να προσφέρουν στα παιδιά μια προοπτική για το μέλλον, εξηγώντας τους ότι οι επιδημίες έχουν μια αρχή, μια μέση και ένα τέλος. Αυτό σημαίνει ότι του χρόνου οι συνθήκες θα είναι διαφορετικές.

Εύχομαι λοιπόν καλή προσαρμογή στα φετινά πρωτάκια μας που ξεκινούν ένα ταξίδι, το οποίο σηματοδοτεί την αρχή μιας σπουδαίας διαδικασίας αυτονόμησης κι ωρίμανσης!

Βιβλιογραφικές Αναφορές:

- Χατζηχρήστου Χρυσή, Λαμπροπούλου Αικατερίνη & Αδαμοπούλου Ειρήνη, (2020), “Βασικά θέματα Ανάπτυξης και προσαρμογής των παιδιών: Ψυχική Ανθεκτικότητα”, connecting4caring.gr

- Gottman John, (2011), “Η συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών”, Aθήνα, Πεδίο

- H. Omer & R. Omer, “Η αρχή της συνέχειας: πώς μπορείτε να βοηθήσετε τα παιδιά στον καιρό του κορονοϊού”, https://www.haimomer-nvr.com/blog

Η ψυχολόγος Ρεϊζοπούλου Ιωάννα
M.Sc in counselling & Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια
τηλέφωνα επικοινωνίας: κιν.6936595114